De Canon in eenvoudig Nederlands: ‘geschiedenis voor iedereen’ in praktijk

Auteur: Jonas Raats

Dulle Griet Canon Vlaanderen Eenvoudig Nederlands

Ooit gaf ik les aan leerlingen van het 7de jaar beroepsonderwijs. Meestal over zaken zoals: ‘hoe open ik een bankrekening?’ of ‘hoe stel ik me voor tijdens een sollicitatiegesprek?’ Nuttig, dat zeker. Maar de les waarin ik hen het meeste kon boeien, was er een die ik eigenlijk voor een ASO-klas had voorbereid; over de Koude Oorlog en het IJzeren gordijn. Met open mond en dito gesperde ogen keken ze over de muur van hun eigen leefwereld.

Dat laatste is wellicht een door de tand des tijds opgesmukte herinnering. Maar het punt is: Je hoeft niet ouder of hoogopgeleid te zijn om geboeid te raken door geschiedenis. Ook het succes van zowel Het verhaal van Vlaanderen als De Canon van Vlaanderen bewijzen dat.

Laaggeletterd

Op 9 mei 2023 verscheen de Canon van Vlaanderen, een geschiedenis van Vlaanderen in 60 ‘vensters’. De canon is geschreven voor iedereen die in Vlaanderen woont én voor iedereen die zich voor Vlaanderen en België interesseert, aldus de inleiding.

Voor iedereen? Die doelstelling is nobel, maar ook ambitieus. Eén op vijf Vlamingen heeft immers moeilijkheden om teksten te lezen, één op zeven is laaggeletterd. Tel daarbij de groep nieuwkomers die het Nederlands (nog) niet machtig is, en je komt aan een groot aantal mensen voor wie de Canon te hoogdrempelig is.

Daarom vroeg de Canoncommissie aan Geheugen Collectief om samen met Wablieft de Canon naar eenvoudig Nederlands te ‘vertalen’. Met dezelfde thema’s en opbouw als de originele Canon van Vlaanderen, maar zonder moeilijke woorden of lange zinnen. En zonder de historische werkelijkheid te vereenvoudigen. Een geknipt werkje voor ervaren publiekshistorici, dachten we. Schrijven voor een breed publiek is namelijk onze corebusiness.

Stokpaardjes

Maar schrijven voor een breed publiek is niet hetzelfde als schrijven voor laaggeletterden of anderstaligen. Om de canonteksten op die doelgroep af te stemmen, moest een aantal van onze stokpaardjes overboord. Woordherhalingen bijvoorbeeld. Doorgaans is dat voor ons een no go. Liever minutenlang door synoniemenlijsten scrollen (koning, vorst, heerser, …) dan drie keer in één alinea hetzelfde substantief gebruiken. Niet zo in de Canon in eenvoudig Nederlands. Daar blijft een koning een koning, desnoods vijf zinnen na elkaar. Duidelijkheid primeert.

De schrijfregels die we onszelf oplegden, waren op het eerste gezicht eenvoudig: korte zinnen, weinig lettergrepen. Geen beeldspraak, geen vage begrippen. En geen moeilijke woorden. Maar wat is een moeilijk woord? Neem nu de term ‘consequentie’. Lastig voor laaggeletterden, vanwege de vele lettergrepen en de moeilijke spelling. ‘Gevolg’ is dus een goed alternatief. Maar voor anderstalige nieuwkomers die wel Frans of Engels kunnen, is ‘consequentie’ net herkenbaarder. Om onze woordkeuze te kunnen objectiveren, maakten we daarom gebruik van de databank voor eenvoudige woorden van het Nederlandse BureauTaal (spoiler: het woord ‘consequentie’ bleek te moeilijk).

Essentie

Het schrijven van de Canon in eenvoudig Nederlands was een oefening in soberheid. De uitdaging was om uit de canonteksten de absolute essentie te halen. En dat is een oefening die we elke tekstschrijver kunnen aanraden. Want pas door een tekst af te pellen tot de kern, merk je hoeveel ballast er soms aan kleeft. Duidelijke teksten zorgen voor duidelijke ideeën. En daarvan wil je wél dat ze blijven kleven. We hopen dan ook dat in de toekomst meer musea en erfgoedinstellingen zullen kiezen voor een aanbod in eenvoudig Nederlands.

Benieuwd naar het resultaat? Kijk en vergelijk beide versies van de Canon op canonvanvlaanderen.be.

Gerelateerde projecten

Schrijf in op onze nieuwsbrief en word als eerste op de hoogte gehouden van onze lopende en afgewerkte projecten!

Schrijf in

website: mandarijn.be