Moeilijk gaat ook: omstreden geschiedenis ontsluiten in en rond de IJzertoren

Auteur: Aline Sax

– 7 juli 2023 –

Vanaf 29 juni 2023 loont een bezoek aan het Museum van de IJzer nóg meer dan voordien. Het zicht boven op de toren was al spectaculair, maar nu ontdek je met een tablet de historische sporen in het landschap. Een van die markante sporen is de ruïne van de eerste IJzertoren, aan de voet van de huidige toren. Als je weer afdaalt, kan je in die ruïne het verhaal ontdekken van de eerste toren – en van de soms bevreemdende objecten die je daar vindt.

Samen met het museumteam ontwikkelde Geheugen Collectief de concepten om deze twee verhalen te ontsluiten. We schreven ook de teksten in de app die je door de ruïne loodst.

Omstreden symbool

De IJzertoren is geen onomstreden symbool. De recuperatie van het monument door extreemrechts, van in de jaren 1930 tot vandaag, gooit een schaduw over de toren. Het museum is nochtans geen baken van extreemrechts of zelfs maar flamingantisch gedachtegoed, maar vertelt net het verhaal van de Eerste Wereldoorlog en de Vlaamse Beweging met een historisch-kritische en genuanceerde blik.

Die blik moesten ook wij hanteren bij het uitwerken van het verhaal van de eerste IJzertoren. En dan merk je dat je zelfs als doorwinterde historicus toch bevooroordeeld bent. Bij mijn eerste bezoek aan de toren in het kader van dit project moet ik bekennen dat aan mijn beeld van de IJzerbedevaarten vooral de bittere nasmaak van de jaren 1930 en later kleefde.

Onbevangen benaderen

Ik moest terug onbevangen leren kijken. Om het verhaal van de eerste IJzerbedevaarten op een eerlijke en open manier te vertellen, moest ik abstractie maken van alles wat erna gebeurde. Die eerste jaren vlak na de Eerste Wereldoorlog ging het om soldaten die net uit de verschrikkingen van de oorlog kwamen en die hun gesneuvelde makkers wilden herdenken. Ze zochten naar manieren en symbolen om dit op een zinvolle manier te doen. De IJzerbedevaarten groeiden uit tot manifestaties en er werd naar een permanente plek en symbool gezocht.

Aan die eerste toren werden allerlei symbolen toegevoegd, met steeds veranderende en radicalere (politieke) boodschappen. En ook dat verhaal moest ik vertellen. Ik mocht mijn blik op een periode niet laten vertroebelen door wat er later gebeurde, maar mocht evenmin de ontsporing onder de mat vegen. Het was een zoektocht naar een evenwichtig verhaal. Niet evident. Maar na brainstormen met het projectteam vonden we een goede aanpak.

Gefragmenteerde geschiedenis

Voor dit project verdeelden we het te vertellen verhaal in aparte tijdsblokken en wezen die toe aan aparte teamleden. Op die manier kon elk teamlid zich focussen op de periode die hij of zij zou uitwerken, zonder zich te laten leiden door wat er daarna gebeurd was. Dit zorgde ervoor dat je je zo goed mogelijk kon inleven in de mentaliteit, de keuzes en de overtuigingen van ‘jouw’ stukje geschiedenis, zonder een ‘teveel’ aan kennis.

Bovendien konden we rekenen op de rijke kennis van het museumteam en het wetenschappelijk comité, dat de teksten hielp wikken en wegen.

Missie geslaagd? Benieuwd naar het hele verhaal? Dat ontdek je in het Museum aan de IJzer!

Gerelateerde projecten

Schrijf in op onze nieuwsbrief en word als eerste op de hoogte gehouden van onze lopende en afgewerkte projecten!

Schrijf in

website: mandarijn.be