Onder de mat of op tafel? Omgaan met moeilijke verhalen bij geschiedenis in opdracht

De publiekshistoricus als gids

Voor die beslissing bestaat geen determineertabel. Er speelt een wisselwerking tussen het inhoudelijke belang van het verhaal en de vorm van het eindproduct. Bij die afweging krijgt de publiekshistoricus de kans om een waardevolle rol te spelen: dankzij zijn kennis en expertise is hij uitstekend geplaatst om de opdrachtgever daarbij te begeleiden.

De publiekshistoricus kan het historisch belang van een verhaal inschatten, het historisch-kritisch kaderen en helpen besluiten hoe het verteld kan worden binnen een concreet eindproduct. Bij dat laatste zijn het opzet en de vorm van belang: een exhaustief boek heeft de ambitie en de ruimte om het volledige verhaal te vertellen, daar horen de moeilijke episodes ook bij. Een tentoonstelling heeft een specifieke insteek, waardoor andere thema’s – zowel positieve als negatieve – automatisch onbesproken blijven.

Niet alleen het opzet, ook het historisch belang speelt mee in de overweging. Sommige verhalen zijn zo gewichtig, dat je er niet omheen kan. Alleen door ze te vertellen, doe je recht aan de geschiedenis. Als er geen ruimte is om ze te vertellen, moet je ruimte maken. Maar niet elk verhaal moet verteld worden. Familieruzies hoeven bijvoorbeeld niet uitgesmeerd te worden als ze niet bepaalden welke richting het bedrijf of de organisatie uitging.

Binnen een expo is de ruimte om verhalen te vertellen en te duiden beperkt. De scope van het project is dan de leidraad om te bepalen voor welke lastige verhalen je ruimte maakt. Zo maakten we voor Audi een expo over hun fabriek in Vorst. De expo ging niet over de auto-industrie, wel over de geschiedenis van de fabriek. Sociale onrusten op de werkvloer verwerkten we in de expo. Thema’s als het klimaat of de autolobby kwamen niet aan bod, omdat die nu eenmaal niet tot de insteek behoorden. Censuur? Nee, een bewuste keuze die geen onrecht doet aan de geschiedenis, en wel recht doet aan het eindproduct.